16. osmanlı padişahı ve 95. islam halifesidir. Annesi Mahfiruz Hatice Sultan babası ise l. Ahmed’dir. I. Ahmed’in dünyaya gelen ilk oğlu olması dolayısıyla kendisine Osmanlı hânedanının kurucusu Osman Gazi’nin adının verildiği, bu münasebetle İstanbul’da yedi gün yedi gece şenlikler yapıldığı, bütün sokakların, bedesten ve dükkânların süslendiği belirtilir (Mustafa Sâfî’nin Zübdetü’t-tevârîh’i, II, 23-25). Osmanlı sisteminde ilk kez görülen bir durum olarak l. Ahmed’in ölümünden sonra tahta ll. Osman’ın geçmesi gerekirken, amcası l. Mustafa geçmiştir. Sultan l. Mustafa’nın tahttan indirilmesi sonucu 1618 yılında tahta çıkmıştır. Annesi Mahfîrûz’un saraydan çıkarılıp Eski Saray’a yollanması sebebiyle şehzadelik yıllarında I. Ahmed’in gözde hanımı Kösem Vâlide Sultan’ın himayesi altına girdiği üzerinde durulur. Annesinin onu yetiştirmek için titiz davranışı sonucu Arapça, Farsça, Latince, Yunanca, İtalyanca gibi diller öğrenmiş ve iyi bir tahsil almıştır. Osmanlı şehzadeleri arasında en kültürlülerinden birisi olduğu belirtilir.
   Fatih Sultan Mehmed devrine kadar yapıldığı gibi saray dışınden Şeyhülislam Es’ad Efendi’nin ve Pertev Paşa’nın kızları ile evlendi. l. Selim yani Yavuz Sultan Selim devrinden beri padişahlar saray dışından birileriyle evlenmedikleri için bu mühim bir değişiklik olmuştur.
   Lehistan’da aldıkları mağlubiyetin sebebini askeri alandaki problemler olarak gören padişah yenilikler yapmak istemiştir. Yaptırdığı sayımda sıkıntı olduğunu gören padişah bazı birimlere fazladan para vermeyi kesmiştir ve bu kişiler Genç Osman’ı kendilerine düşman edinmişlerdir. Böylelikle başlayan yenilik hareketleri yeniçeri ve sipahi ocaklarını ortadan kaldırmak, devlet hanedanındaki devşirme ve dönme kişileri temizleyerek Türk soyundan kişileri koymak, başkenti İstanbul’dan Bursa’ya taşımak, İlmiye Sınıfı’nın davranışlarının bozulması sebebiyle siyasi güçlerini kırıp devletteki etkilerini yok etmek, giysilerde değişikliğe gitmek, önceki padişahlardan gelen yasaları düzenleyerek imparatorluk koşullarına uyum sağlatmak gibi isteklerle devam etmiştir.
   ll. Osman ilk olarak kendisinden önce tahta amcası olan l. Mustafa’nın tahta çıkmasında etkisi olduğunu düşündüğü Damat Halil Paşa’yı azletti. Ardından Hotin Seferi’ne giderken Şehzade Mehmet’i idam ettirdi. Daha sonrasında habersiz biçimde ordu toplamak için hacca gitmek istediği öğrenildi ve olay halk boyutundan çıkıp bir isyana dönüştü. Bu isyanların sonucu padişah, tarihte daha önce eşi pek bulunmamış şekilde gitiği Hotin Seferi’nde Yedikule Zindanları’nda yeniçeriler tarafından boğularak 1622 yılında öldürülmüştür. Daha sonra cesedi gizlice Topkapı Sarayı’na getirilmiş ve sabahleyin kılınan cenaze namazının ardından Sultan Ahmed Külliyesi’nin yanında inşa edilen I. Ahmed Türbesi’ne defnedilmiştir. Öldürüldüğünde henüz çok genç yaşında olduğundan dolayı kendisine ”Genç Osman” denmiştir.
   Osmanlı tarihinde o zamana kadar görülmemiş bir olay sonucu hayatını kaybeden II. Osman yerli ve yabancı kaynaklarda cesur, mağrur, ecdadının zaferlerine gıpta eden, silâh kullanmakta ve ata binmekte son derece mahir, ancak hasis, sert tabiatlı, asker ve ulemâ tarafından sevilmeyen bir hükümdar diye tanıtılır. “Fârisî” mahlasıyla yazdığı şiirleri yüksek bir edebî gücü yansıtır.